{[['
'],['
']]}
'],['']]}
MVLomonosov 1711 yılında Dvin nehrinin mənsəbində küçük bir adada bulunan Misaninskaya köyünde balıkçı ailesinde doğdu . Babası ile balıkçılıkla uğraşan , geleceğin büyük Rus bilim adamı okumayı çocuk yaşlarında komşusundan öğrenir , sonra ise bir süre kilise de ve evde uğraşıyor . Eğitime son derece olan sevgisi onu 1731 yılında Moskova'ya getiriyor . Çok güçlükle de olsa o , Slav - yunanlatın akademisine girer . Fakir aileden olan çocukların kabulü yasak olmasına rağmen , yüksek yeteneğe sahip olması onun bu okula girmesine ve eğitimini sürdürmesine izin verir . 19 yaşındaki Lomonosov kendisinden əox küçük erişkinlere okumasını rağmen bir yılda üç sınıf değişmekle 1736 yılında Petersburg'a gönderilmek için seçilen 12 kişi yetenekli çocuklar sırasına dahildir . Bu olay onun hayatına en önemli rol oynamakla gelecek kaderlerini belirledi . Özel yeteneği yakında onun kimyasal , metalürji , madencilik bilim dallarını öğrenmek için yurtdışına gönderilmesine neden oldu . Petersburg'a döndükten sonra bilimsel etkinliğini akademide sürdürüyor . Çoğunluğu Almanlardan oluşan Akademi'nin kısa sürede ruslaşdırmağa çalışan Lomonosov bu alanda yorulmadan çalışır . Lomonosov büyük Rus bilim adamı ve şairi , fizikçi , kimyager , ayrıca coğrafyacısı olmuştur . Lomonosov Rus qramatikasını tertip etmiştir . Bu açıdan VQBelinski yazıyor : « Lomonosov bizim edebiyat başlanır . » Lomonosov , ayrıca olağanüstü coğrafişünas olmuştur . Onun zamanında Dünya'nın çoğunlukla tetkik edilmemiştir . Insanlara Asya'nın büyük bir kısmı , Kuzey Amerika'nın 400 en dairesinden kuzey , Afrika'nın yeterince bölümü , Avustralya'nın iç kısımları biliniyordu . Dünya'nın bütün net haritasını hazırlamak için malzemeler yoktu . Lomonosov Atlantik'in doğu ve batı kıyılarını karşılaştırarak onların birbirini tamamlaması fikrini söyleyen ilk alimlerden biridir . Gerçekten de okyanusun batı ve doğu sahillerini dikkatlice incelersek onların bir materikin bölümleri olması fikrine geliriz . O , Yer küresinde kuru ve suyun dağıtımı , kutup parıltısı , yer maqnetizmi , kabarma ve çekilme düzenlilik ve onların nedenlerini inceleyerek Arktik'te özel önem vermiştir . Dünya'nın müxətlif alanlarının daha net haritalarının düzenlenmesi için kartoqrafiyanın geliştirilmesi alanında mümkün olduğunca çalışmalar yapmıştır . Rusya'nın denizler ülkesi olmasını dikkate alan alim coğrafyanın daha da geliştirilmesine sorumlulukla etmiştir . Lomonosov kadar ve onun döneminde Rus gezginlerin araştırılması ve yeni arazilerin keşfi yeni haritaların düzenlenmesi için yeterince malzemelerin toplanmasına zemin yaratmıştır . Şimdi ise asıl mesele bunları toplamak ve tek sisteme sokmak ibaretti . Bununla birlikte Lomonosov Rusya'ya ait arazilerin ekonomik coğrafi açıdan çalışmasının günişləndirilməsi meselesini bir sorun olarak öne koymakla « ekonomik coğrafya » terimini
bilime gətirdi.Lomonosov 1758 yılında Petersburg akademisinin coğraiya Departamentine başkanlık ediyordu . 1745 yılında henüz Lomonosovun yönetimi altta 20 haritadan oluşan « Rusya'nın atlası » yayımlanmıştır . Fakat haritada bir çok eksiklikler ve hatalar vardır . Lomonosov 60-70 haritadan oluşan Rus imparatorluğun haritasını tertip etmekle Rusya'nın doğal ortamını , halklarını , təsərrüfatını , gelişme tarihini yansıtmak karar verir . Arzusunu yerine getirmek için senatör onu Rusya'nın çeşitli quberniyalarına malzeme toplamak için göndermeyi karar verir . Meselenin net çözümü için kendisi haritaları oluşturmak için kartografik projeksiyonlar seçer ve derece torunu belirler . Alman uzmanları ekspedisiyada yer etmediklerinden atlasına tertip edilmesinin önüne alırlar . Lomonosovun ölümünden sonra onun arzusunun bir bölümü gerçekleşti . Ölümünden 27 yıl sonra ise Rus İmparatorluğu'nun atlası tertip edildi . Lomonosovu Arktik Okyanusu özellikle ilgilendiriyordu . « Hindistan'a kuzey yolu hakkında mektup » eseri bu açıdan özellikle değerlidir . Eserde Arktik Okyanusu'nun durumu , rüzgar ve akımların yönü ve Rus kutup ekspedisiyasının projesi verilmiştir . Lahiyəyə göre amiral VYÇikakov tarafından ilk defa kutba gayret gösterilse de baştutmamışdır .
Lomonosov Arktik okyanusta buzulların hareketini şöyle anlatıyor : « Buzlar Sibirya okyanusunda doğudan batıya rüzgar ve suların hareketi ile getiriliyor . » Ünlü Rus okeanoqrafiya YMŞokalskiyə göre Lomonosovun eserlerinde kabarma - çekilmeye ait değerli bilgiler vardır . Onun doğrudan kontrolü altta sualtını gör - mek için boru ve diğer cihazlar , barometre , termometre düzəldilmişdir.Lomonosovun « Deniz yolunun yüksek doğruluğu hakkında mülahazalar " eserinde denizciler için önemli cihazların hazırlanmasından söz edilse de 150 yıl arşiv malzemesi olarak kalmıştır . O , özüyazan pusulanın tesviye teklifini ve hazırlanma eskizini bildirdi . Şu anda bu cihaz kursoqraf denir . Kursoqraf geminin kendi kursundan meyletmə derecesini göstermekle yönü düzətlməyə sağlar . Ayrıca geminin gittiği yolu ölçmeye sağlayan laqlin denilen ölçü kəndirini mekanik laqlinlə yerini aldı . Bu görkemli alim ilme anda zaten keçinməsi mümkün olmayan 200'den fazla terimler Rusçaya getirmekle ( formül , proporsiya , eksi , ufuk , atmosera , barometre , meteoroloji ) onu hayli zenginleştirilmiş . Lomonosovun döneminde mevcut teoriye göre dünya kurulduğundan bu yana her şey dəyişmişdir.Lomonosov ise bu teorinin aksine çıkarak her şey dışarıdan müdahale olmadan doğanın kendi içinde gelişmesi sonucunda sürekli değiştiğini ve geliştiği görüşünü ileri sürerek döneminin doğaya dini inançlarına darbe vrmuşdur . Kapsamlı bilgisiyle seçilen seçkin Rus bilim adamı Lomonosov 1765 yılından ildə54 yaşında zamansız öldü .
bilime gətirdi.Lomonosov 1758 yılında Petersburg akademisinin coğraiya Departamentine başkanlık ediyordu . 1745 yılında henüz Lomonosovun yönetimi altta 20 haritadan oluşan « Rusya'nın atlası » yayımlanmıştır . Fakat haritada bir çok eksiklikler ve hatalar vardır . Lomonosov 60-70 haritadan oluşan Rus imparatorluğun haritasını tertip etmekle Rusya'nın doğal ortamını , halklarını , təsərrüfatını , gelişme tarihini yansıtmak karar verir . Arzusunu yerine getirmek için senatör onu Rusya'nın çeşitli quberniyalarına malzeme toplamak için göndermeyi karar verir . Meselenin net çözümü için kendisi haritaları oluşturmak için kartografik projeksiyonlar seçer ve derece torunu belirler . Alman uzmanları ekspedisiyada yer etmediklerinden atlasına tertip edilmesinin önüne alırlar . Lomonosovun ölümünden sonra onun arzusunun bir bölümü gerçekleşti . Ölümünden 27 yıl sonra ise Rus İmparatorluğu'nun atlası tertip edildi . Lomonosovu Arktik Okyanusu özellikle ilgilendiriyordu . « Hindistan'a kuzey yolu hakkında mektup » eseri bu açıdan özellikle değerlidir . Eserde Arktik Okyanusu'nun durumu , rüzgar ve akımların yönü ve Rus kutup ekspedisiyasının projesi verilmiştir . Lahiyəyə göre amiral VYÇikakov tarafından ilk defa kutba gayret gösterilse de baştutmamışdır .Lomonosov Arktik okyanusta buzulların hareketini şöyle anlatıyor : « Buzlar Sibirya okyanusunda doğudan batıya rüzgar ve suların hareketi ile getiriliyor . » Ünlü Rus okeanoqrafiya YMŞokalskiyə göre Lomonosovun eserlerinde kabarma - çekilmeye ait değerli bilgiler vardır . Onun doğrudan kontrolü altta sualtını gör - mek için boru ve diğer cihazlar , barometre , termometre düzəldilmişdir.Lomonosovun « Deniz yolunun yüksek doğruluğu hakkında mülahazalar " eserinde denizciler için önemli cihazların hazırlanmasından söz edilse de 150 yıl arşiv malzemesi olarak kalmıştır . O , özüyazan pusulanın tesviye teklifini ve hazırlanma eskizini bildirdi . Şu anda bu cihaz kursoqraf denir . Kursoqraf geminin kendi kursundan meyletmə derecesini göstermekle yönü düzətlməyə sağlar . Ayrıca geminin gittiği yolu ölçmeye sağlayan laqlin denilen ölçü kəndirini mekanik laqlinlə yerini aldı . Bu görkemli alim ilme anda zaten keçinməsi mümkün olmayan 200'den fazla terimler Rusçaya getirmekle ( formül , proporsiya , eksi , ufuk , atmosera , barometre , meteoroloji ) onu hayli zenginleştirilmiş . Lomonosovun döneminde mevcut teoriye göre dünya kurulduğundan bu yana her şey dəyişmişdir.Lomonosov ise bu teorinin aksine çıkarak her şey dışarıdan müdahale olmadan doğanın kendi içinde gelişmesi sonucunda sürekli değiştiğini ve geliştiği görüşünü ileri sürerek döneminin doğaya dini inançlarına darbe vrmuşdur . Kapsamlı bilgisiyle seçilen seçkin Rus bilim adamı Lomonosov 1765 yılından ildə54 yaşında zamansız öldü .
M.C.ƏLİYEV, F.A.HƏSƏNLİ
«COĞRAFİ KƏŞFLƏRİN TARİXİ VƏ SƏYYAHLAR»